Γράφει ο Δρ Νέαρχος Πασπαλλής*
Η έρευνα είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη και την βελτίωση της ζωής των ανθρώπων ανά το παγκόσμιο. Για παράδειγμα, η έρευνα βοηθάει στην ανάπτυξη νέων φαρμάκων που σώζουν ζωές, στον σχεδιασμό πιο έξυπνων αυτοκινήτων που είναι πιο ασφαλή, και στην ανάπτυξη βιοδιασπώμενων εναλλακτικών στο πλαστικό που είναι πιο φιλικά στο περιβάλλον.
Αναγνωρίζοντας τη σημασία της έρευνας, η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) επενδύει σε αυτήν χρηματοδοτώντας έργα που αποσκοπούν σε καινοτόμες ανακαλύψεις. Tο τρέχον πρόγραμμα χρηματοδότησης έρευνας Horizon Europe, διαθέτει προϋπολογισμό ρεκόρ της τάξης των €95.5 δις, και έχει θέσει φιλόδοξους στόχους: να αντιμετωπίσει την κλιματική αλλαγή, να συμβάλει στην επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών, και να ενισχύσει την ανταγωνιστικότητα και την ανάπτυξη της EE.
Η Κύπρος, έχει επενδύσει σημαντικά στο χώρο της έρευνας. Στηριζόμενη στο εξαιρετικό επίπεδο του ανθρώπινού της δυναμικού, έχει επιτύχει να κατατάσσεται πρώτη όσον αφορά το προηγούμενο πρόγραμμα χρηματοδότησης έρευνας Horizon 2020 (2014-2020). Συγκεκριμένα, πέτυχε την υψηλότερη συνεισφορά της ΕΕ ανά κάτοικο, με σύνολο €291.5 εκ. για 663 έργα.
Η έρευνα πρέπει εξορισμού να είναι τολμηρή και να δοκιμάζει τα όρια της ανθρώπινης γνώσης. Ταυτόχρονα, οι ερευνητές πρέπει πάντοτε να ενεργούν στα πλαίσια του νόμου και να ακολουθούν τους εθνικούς και Ευρωπαϊκούς κανονισμούς. Εξίσου σημαντικό είναι πως πρέπει να ενσωματώνουν ηθικές αρχές. Σε όλες σχεδόν τις χώρες υπάρχουν σώματα που αξιολογούν την επιστημονική έρευνα. Η Κύπρος έχει ιδρύσει δια νόμου την Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής, για να παρακολουθεί και να αξιολογεί τα ρίσκα της επιστημονικής έρευνας. Παρόμοια σώματα υπάρχουν σε όλες σχεδόν τις χώρες, με ανάλογους στόχους.
Οι χώρες υψηλού εισοδήματος έχουν συνήθως αυστηρότερους μηχανισμούς προκειμένου να διασφαλίζουν την συμμόρφωση των ερευνητών με τις νομικές και ηθικές απαιτήσεις. Προκειμένου να υπερκεράσουν τον έλεγχο, κάποιοι ερευνητές μεταφέρουν τις δραστηριότητές τους σε χώρες ή περιβάλλοντα με περιορισμένους πόρους και χαλαρότερους μηχανισμούς ελέγχου. Αυτή η εφαρμογή δύο μέτρων και δύο σταθμών ισοδυναμεί με εκούσια εξαγωγή ανήθικων ερευνητικών πρακτικών (ethics dumping).
Μια από τις πιο διακεκριμένες ακαδημαϊκούς του χώρου της ηθικής στην έρευνα, η Δρ. Doris Schroeder, καθηγήτρια στα πανεπιστήμια UCLan Ηνωμένου Βασιλείου και UCLan Cyprus, σχολίασε σε ένα Masterclass του NATURE:
“Η εξαγωγή ανήθικων ερευνητικών πρακτικών (ethics dumping) αποτελεί ένα πρόσφατο φαινόμενο, του 21ου αιώνα, επειδή εξαρτάται από την κινητικότητα των ερευνητών. Αυτή μπορεί να έχει καταστροφικές συνέπειες. Για παράδειγμα, σε κλινικές δοκιμές που έγιναν στην Ινδία, μερικές γυναίκες απεβίωσαν ενώ αυτό θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί αν η μελέτη υιοθετούσε αυστηρότερα πρότυπα. Παρόλο που η μελέτη είχε χρηματοδότηση από οργανισμούς με έδρα τις Ηνωμένες Πολιτείες, αυτή δεν θα επιτρεπόταν να λάμβανε χώρα σε αυτή την μορφή εντός των ΗΠΑ”.
Η ηθική στην έρευνα δεν είναι πάντοτε ξεκάθαρη, και συχνά είναι δύσκολο να κατανοηθεί στο διεθνές πλαίσιο. Οι ερευνητές μπορεί να παραβούν τις αρχές ηθικής ακόμη και αν δεν έχουν τέτοια πρόθεση. Για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα, μια διεθνής ομάδα ερευνητών ανέπτυξε ένα συνοπτικό, Παγκόσμιο Κώδικα Δεοντολογίας της Έρευνας σε Περιβάλλοντα με Περιορισμένους Πόρους. Αυτός ο κώδικας αποτελείται από 23 άρθρα και στοχεύει στην ανάπτυξη δίκαιων ερευνητικών σχέσεων μεταξύ εταίρων που βρίσκονται σε χώρες ή περιβάλλοντα με περιορισμένους πόρους, και εταίρους που προέρχονται από χώρες υψηλού εισοδήματος. Οι σχέσεις αυτές πρέπει να βασίζονται στη δικαιοσύνη, στο σεβασμό, στη φροντίδα, και στην ειλικρίνεια.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υιοθέτησε τον Παγκόσμιο Κώδικα ως υποχρεωτικό έγγραφο, μετά την παρουσίαση του στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο το 2018. Ο βασικός του στόχος είναι να σταματήσει την εξαγωγή ανήθικων ερευνητικών πρακτικών. Έκτοτε, έχει υιοθετηθεί από πολλούς άλλους, όπως τον παγκοσμίου κύρους εκδότη επιστημονικής έρευνας NATURE, που έχει χρησιμοποιήσει τον Κώδικα ως βάση για την πολιτική ένταξης και ηθικής για την παγκόσμια έρευνα.
Αναγνωρίζοντας την αξία της έρευνας στον ελληνόφωνο χώρο, ο Παγκόσμιος Κώδικας μεταφράστηκε πρόσφατα στα ελληνικά. Ένας από τους ερευνητές που εργάστηκαν στην μετάφραση, κος Μιχάλης Κρητικός, Αναλυτής Πολιτικής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, σχολιάζει:
“Εύχομαι η απόδοση αυτού του τόσο σημαντικού κώδικα στα ελληνικά, να οδηγήσει στην περαιτέρω ενίσχυση της ευαισθητοποίησης της ελληνόφωνης ερευνητικής κοινότητας σε ζητήματα ηθικής της έρευνας ιδίως σε περιβάλλοντα που είναι ιδιαίτερα ευάλωτα και ευεπίφορα σε καταχρηστικές πρακτικές. Η υιοθέτηση τους από το σύνολο των ελληνόφωνων ερευνητικών ιδρυμάτων θα ενισχύσει, εκτός των άλλων, την κοινωνική και διεθνή διάσταση του έργου τους.”
Επιπλέον, χαιρετώντας την προσπάθεια αυτή, ο κος Ισίδωρος Καρατζάς, επικεφαλής του Τομέα Ηθικής και Δεοντολογίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, αναφέρει:
“Οι αρχές της ηθικής και της ακεραιότητας αποτελούν πυλώνες της ερευνητικής αριστείας. Αυτές οι αρχές αποτελούν βασικό στοιχείο της παγκόσμιας στρατηγικής της ΕΕ για την έρευνα και την καινοτομία. Ο Παγκόσμιος Κώδικας βοηθά τους ερευνητές, τους χρηματοδότες και τους υπεύθυνους λήψης αποφάσεων στη δημιουργία δίκαιων και ισότιμων συνεργασιών σε διεθνές επίπεδο.”
Η Κύπρος έχει ήδη καταφέρει να δημιουργήσει ένα ακμάζον ερευνητικό οικοσύστημα, και η περαιτέρω ανάπτυξη της οικονομίας με βάση την έρευνα και την καινοτομία αποτελεί έναν από τους βασικούς μας στόχους. Ως ερευνητές, έχουμε την ευθύνη να διεξάγουμε την εργασία μας με ηθικό τρόπο. Ο Παγκόσμιος Κώδικας Δεοντολογίας για Έρευνα σε Περιβάλλοντα με Περιορισμένους Πόρους παρέχει ένα συνοπτικό και προσβάσιμο εγχειρίδιο στην μορφή βέλτιστων πρακτικών. Με την μετάφραση του στα ελληνικά, ελπίζουμε να αυξήσουμε ακόμη περισσότερο τον αντίκτυπο του Κώδικα στην ελληνόφωνη επιστημονική κοινότητα.
Ο Παγκόσμιος Κώδικας και η ελληνική του μετάφραση, βρίσκονται στο https://globalcodeofconduct.org.
*Ο Δρ Νέαρχος Πασπαλλής είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Πληροφορικής και Κοσμήτορας της Σχολής Επιστημών στο Πανεπιστήμιο UCLan Cyprus.
Research and Ethics: Avoiding Double Standards
Written by Nearchos Paspallis*
Research is crucial for the development and improvement of human life across the world. For instance, research enables the development of new medicines that save lives, the design of safer and more environmentally friendly cars, the improvement of services, for instance for elderly care, and the development of products as biodegradable alternatives to plastic.
The European Union (EU), recognizing the importance of research, funds projects that aim at breakthrough discoveries. The current Horizon Europe programme has a record budget of €95.5 billion, and high ambitions: tackling climate change, helping to achieve the UN’s Sustainable Development Goals and boosting the EU’s competitiveness and growth.
Cyprus has invested heavily in research. Building on its excellent human capital, it has ranked first in the European Union in terms of succeeding in Horizon 2020 programmes (2014-2020). Specifically, it has achieved the highest EU contribution per capita, with a total of €291.5 million via 663 projects.
Often, research needs to be daring, testing the limits of human knowledge. However, researchers need to operate within the rule of law, following both national and European legislation. Importantly, they also need to follow ethical principles. Cyprus has established the National Bioethics Committee to monitor and evaluate scientific research. Similar bodies exist worldwide for the same purpose.
Given that high income countries typically have strong compliance systems to ensure adherence to legal and ethical requirements, some researchers have attempted to take a shortcut, by moving their activities to resource-poor settings with fewer such mechanisms, a practice termed ethics dumping.
One of the leading researchers working in the area, Prof. Doris Schroeder of UCLan and UCLan Cyprus, commented in a NATURE Masterclass:
“Ethics dumping is a recent, 21st century phenomenon because it depends on the mobility of researchers. It can have catastrophic consequences. For instance, in some clinical trials in India, women died simply because of the setup of the study. While the study was funded from the US, it would not have been permitted in the US”.
Research ethics is not always trivial and sometimes not easily understood in the international context. Researchers may breach ethical principles even if they do not intend to. To tackle this problem, a global team of stakeholders in research developed a concise, Global Code of Conduct for Research in Resource-poor Settings. This code consists of 23 articles and aims at equitable research relationships between partners in lower-income and higher-income settings, based on fairness, respect, care, and honesty.
Recognizing the importance of research in the Greek-speaking world, a Greek translation of the Global Code was recently released. One of the researchers who worked on the translation, Mr Mihalis Kritikos, policy analyst at the European Parliament, commented:
“I hope that the translation of this important code to Greek will further enhance awareness of the Greek-speaking community in matters of research ethics, especially in environments that are particularly vulnerable and susceptible to abusive practices. Itsadoption by all Greek-speaking research institutions will strengthen, among other things, the social and international dimension of their work.”
The European Commission adopted the Global Code as a mandatory document shortly after its launch in the European Parliament in 2018. Its main aim is to try and avoid ethics dumping. It has since been adopted by many others and also forms the basis of NATURE’s inclusion and ethics policy for global research. Mr. Isidoros Karatzas, head of the Research Ethics & Integrity sector at the European Commission, comments:
“The principles of ethics and integrity are the pillars of research excellence. These principles comprise a fundamental element of the EU’s global strategy for research and innovation. The Global Code assists the researchers, funders, and decision makers into forming fair and equitable collaborations at an international level.”
Cyprus enjoys a thriving research ecosystem, and developing a research-driven economy is an important goal. As researchers, we have a responsibility to conduct our work ethically. The Global Code of Conduct for Research in Resource-Poor Settings provides a concise, accessible reference in the format of best practices. By translating the code into Greek, we hope to further increase its impact in the Greek-speaking scientific community, providing an important ethical guide for researchers.
The Global Code of Conduct for Research in Resource-Poor Settings, and its Greek translation, are available at https://www.globalcodeofconduct.org.
*Nearchos Paspallis is an Associate Professor of Computing and the Head of the School of Sciences, at UCLan Cyprus.
